Ebû Abdullah Busrî

Ebû Abdullah Busrî hazretleri, Şam evliyâsının ve âlimlerinin büyüklerinden olup, Şam yakınında Busr köyündendir. Ebû Türâb-ı Nahşebî, Ahmed bin Yahyâ Celâ, Ebû Sa'îd-i Harraz ve daha birçok evliyâ ve âlimin sohbetlerinde bulundu. 245 (m. 859) senesinde vefât etti. Bir dersinde buyurdu ki:

Mü'minler kalblerini temizleyip arıtsınlar. Mü'minlere sû-i zan etmekten sakınsınlar. Azıcık bir alâmet ile, şüphe ile onun günah işlediğine, kötü bir iş yaptığına hükmetmesinler. Mümkün oldukça onun sâlih olduğunu düşünsünler. Sû-i zan (mü'min kardeşini kötü bilmek) haramdır. Ama, namazı terk etmek, şarap içmek, zulmetmek, yalan yere yemîn etmek, zinâ etmek gibi günahları işlerse, veyahut da galip zan ifâde eden; meyhâneye girmek, fâsıklarla ve zâlimlerle konuşmak gibi kuvvetli delîller bulunursa, böyle kimselere Allah için buğzetmek lâzım olur. Bu sû-i zan olmaz.

Kötü huylardan biri de haseddir. Hased; kıskanmak, çekememek demektir. Allahü teâlânın ihsân ettiği ni'metin bir kimseden çıkmasını istemektir. Bu; sıhhat, mal, evlat, ilim, reîslik, makam ve mansıp gibi şeylerde olur. Faydası olmayan, zararlı olan bir şeyin, din kardeşinden ayrılmasını istemek hased olmaz, gayret olur. İlmini, mal-mevki ele geçirmek, günah işlemek için kullanan din adamından, ilmin gitmesini istemek gayret olur. Malını haram işlemek zulmetmek, İslâmiyeti yıkmak için, bid'ati ve günahları yaymak için kullananın malının yok olmasını istemek de hased olmaz, din gayreti olur. Din kardeşindeki ni'metlerin onda olduğu gibi kendisinde de olmasını istemek hased olmaz, gıpta, imrenmek olur. Gıpta güzel bir huydur. İslâmiyetin ahkâmına, yanî farzları yapmaya ve haramlardan sakınmaya riâyet eden, gözeten sâlih kimseye gıpta edilmesi vâcibdir. Dünyâ ni'metleri için gıpta etmek tenzîhen mekrûh olur.

Kötü huylardan biri de ucubdur. Ucub, yaptığı ibâdetleri ve iyilikleri kendinden bilip, onlarla övünmek demektir. Ni'meti ulu görüp, ni'meti göndereni unutmak ve ni'mete meyletmek de ucbdur. Ucub, ni'meti verenle aradaki bağı unutup, amelin ve ibâdetinin de Allahü teâlânın tevfik ve ihsanıyla olduğundan gâfil olmaktır. Ucbun sebebi, cehâlettir, ilâcı, her şeyin Allahü teâlâdan olduğunu bilmektir...

Kin tutmak da kötü huylardan biridir. Bir dünyâ mes'elesi için kalbiyle sevmemek, o kimseden nefret ederek ona düşman olmak, başkasını aşağı görmek, o kimse hakkında kötülük düşünmektir...