Nefsini tanıyan Rabbini tanır

Abdürrahmân Vâsıtî hazretleri Tasavvuf ve hadîs âlimlerindendir. 674 (m. 1275)’de Vâsıt’ta doğdu. 744 (m. 1343)’de Bağdad’da vefât etti. Vâsıtî, “Tiryâk-ül-muhibbîn” kitabında, tasavvuf büyüklerinin hallerini, hocalarını ve talebelerini anlatmaktadır. Bu kitaptan bazı bölümler:

Seyyid Ahmed Rıfâî hazretleri buyurdu ki: “Sen, Allahü teâlâya karşı kulluk vazîfelerini yerine getirdiğin; nefsinin isteklerine uymadığın, cenâb-ı Hakkın râzı olduğu yolda yürüdüğün zaman nefsini (kendini) tanırsın. Nefsini tanıyan ise, Rabbini tanır. Büyüklerine saygı, küçüklerine şefkat ve merhamet göstermek, kötülere iyilik, iyilere daha güzel muâmele etmek, hikmet ve ilim sahibi olanların nasîhatlerini dinlemek, bayağı ve aşağı olanlarından uzak durmak, zayıf ve güçsüzlere yardım etmek, onlara sıkıntı vermemek sûretiyle insanların haklarını yerine getirdiğin zaman, kendini iyi idâre etmiş olursun. Dostlarına da iyi muâmele etmiş, Rabbini râzı etmiş olursun. Böylece insanlardan sana gelecek zararları defetmiş olursun... O zaman sen, akıllı ve hakîm (hikmet sahibi) birisi olmuş olursun... Eğer kendini bilmez ve tanımaz, insanların malına ve canına zarar verirsen, Rabbini gazaplandırmış, nefsine zulmetmiş, ahmak ve bayağı bir kimse olursun.

Ey kardeşim! Himmetini kendini yakmak için harcamaktan, hevâ ve hevesinin dalgaları arasında kalarak, kendini boğmaktan çok sakın. Kendini bu hâle düşürme husûsunda Allahü teâlâdan kork. Nefsine karşı hazırlıklı ol. Dâima nefsinin hezimeti (yenilmesi) için çalış. Böyle yaparsan, sonunda zelîl olmaktan, hesap verme korkusundan, dostlarla alâkayı kesmekten kurtulur, seçilmişlerden olursun. Nefsi, kişinin kimliğidir. Tevâzu ettiği zaman yükselir. Kendini büyük gördüğü zaman alçalır. Hak etmeden yükselmek ne kadar çirkindir! İrfan kanatları ile yükseklere uç. İlmin ve yakînin zirvesine doğru edebinle yürü. Nefsine muhalefet hususunda çok sağlam ol. Geceleyin uyumamayı kendine âdet edin. Çünkü uyku hüsrandır. Günaha asla meyletme, günahın sonu ateştir. Geceni, Allahü teâlâya ibâdet etmek ve tâat için geçir. Gâfil kimseler, geceyi uyku ile geçirir. Câhil ve gâfil, oyun ve eğlence ile oyalanır. Hâlbuki ehlullah uyanıktır...”